65 yaş üstü yetişkinler dünya nüfusunun %13’ünü oluşturmakta ve en hızlı büyüyen demografik alt gruptur; bu yaş grubunun 2050’de 2,1 milyar kişiye ulaşması bekleniyor. Yaşlanmayla birlikte doğal olarak meydana gelen kas kütlesi ve kuvveti ya da fiziksel fonksiyon kaybına sarkopeni denilmektedir.
Sarkopeni, yaşlı erişkinlerde obezitenin olumsuz etkilerini sinerjik olarak kötüleştirerek sarkopenik obeziteye neden olur. Sarkopenik obezite, yaşlanan bir nüfus ve artan obezite oranları olmak üzere iki salgının bir araya gelmesiyle karakterize edilir.
Bu derlemede sarkopenik obeziteyi bu yüksek riskli popülasyonu hedefleyen kanıta dayalı ve yeni tedavileri vurguluyoruz.
Sarkopenik obeziteye giden biyolojik yollar
Yaşlanmayla birlikte vücut kompozisyonundaki değişikliklerden birden fazla faktör sorumludur. Vücut yağı, yaşamın yedinci dekatına kadar artar ve daha sonra azalır. Vertebral kompresyon, vücut kütle indeksi gibi antropometrik ölçümleri etkileyen düzeyde azalmaya neden olur.
Kas kütlesi, dördüncü on yılda zirve yaptıktan sonra azalır, öyle ki kilo çoğunlukla yağsız kütleden ziyade yağ olarak kazanılır. Yağsız kütlede yaşa bağlı bu azalma kısmen dinlenme metabolik oranlarının azalmasına neden olur. Dinlenme metabolik hızlarında düşüşe neden olan diğer etiyolojik faktörler arasında azalmış fiziksel aktivite, azalmış mitokondriyal hacim ve azalmış oksidatif kapasite yer alır.
Cinsiyete özgü hormonal değişiklikler
Kas ve yağ bileşimindeki cinsiyete özgü değişiklikler, kısmen östrojen ve testosterondaki yaşa bağlı değişikliklerden kaynaklanmaktadır.
Kadınlarda menopoz, vücut ağırlığını ve özellikle iç organlardaki yağ kütlesini artırır, ancak yağsız kütleyi azaltır. Yağ birikiminin vücudun merkezine (toplam yağ depolarının %15-20’sini oluşturan) kayması bel çevresini genişletir ve kas kütlesini azaltır. Östrojen, uydu hücre aktivasyonu yoluyla iskelet kasındaki inflamasyonu modüle ederek bu değişiklikleri hafifletebilir.
Erkeklerde testosteron, uydu hücre aktivasyonu yoluyla kas yenilenmesini destekler. Testosteron seviyeleri yılda yaklaşık %1 düşer ve bu da yaşlanmada kas kütlesini ve yağ dağılımını olumsuz etkileyebilir. En yüksek çeyrekteki (496-1,340 nmol/L) testosteron seviyeleri, 65 yaş ve üzeri yaşlı erkeklerde ve obezitesi olan bireylerde yağsız kas kaybının azalması ve viseral yağın yeniden dağılımının azalması ile ilişkilidir.
Enflamatuar yollar
Kas ve viseral yağda bir dizi inflamatuar yol ortaktır. Obezite, makrofajları, mast hücrelerini ve T lenfositlerini aktive ederek, tümör nekroz faktörü (TNF), leptin ve büyüme hormonunun (‘GH’) salgılanmasıyla sonuçlanan düşük seviyeli bir inflamasyonu teşvik eder. Tüm bu salgı değişiklikleri, kas katabolizması ile artan insülin direncine yol açarak yağ kütlesi kazanımını ve kas kütlesi kaybını teşvik eder. Leptin, proinflamatuar sitokinler IL-6 ve TNF’yi yukarı regüle eder, bu da insülin benzeri büyüme faktörü 1’in (‘IGF1’) anabolik hareketlerinde bir azalma ile sonuçlanır. IGF1’deki bu azalma, testosterondaki yaşa bağlı azalmalarla birlikte, kırılganlık olasılığını artırır.
Egzersizin rolü
Egzersiz hormonal dengeyi etkileyebilir, oksidatif stresi azaltabilir, mitokondriyal sentezi indükleyebilir, immünolojik ve motor fonksiyonu değiştirebilir ve kas oksidatif kapasitesini iyileştirebilir.
Egzersizle artan kas protein sentezi, kas insülin etkisini hassaslaştırır ve anabolizmi destekler. Sarkopeni, kısmen azalan anabolik stimülasyon nedeniyle (düzenli egzersiz eksikliğinden kaynaklanabilen) azalan kas protein sentezi ile ilişkilidir. Aerobik egzersiz, direnç antrenmanları ve bunların kombinasyonları, anabolik sinyalleşmede yaşa bağlı azalmalara rağmen, yaşlı erişkinlerde kas protein sentezini artırır.
Kas lifleri ve onları çevreleyen bazal lamina arasında yer alan kas uydu hücreleri, fiziksel aktivite ile mevcut kas liflerine alınır. Kas yaralanması, tümü kas uydu hücrelerinin farklılaşmasını ve çoğalmasını uyaran IGF1, fibroblast büyüme faktörü ve mekanik büyüme faktörünü serbest bırakarak kası yenilemek için uydu hücrelerini aktive eder. IL-6, C-reaktif protein ve TNF dahil olmak üzere dolaşımdaki inflamatuar biyobelirteçler, aerobik egzersiz ve kuvvet antrenmanı ile aşağı regüle edilir, ancak birleşik aerobik ve direnç aktiviteleri ile ilişki daha az netlik vardır.
Aerobik aktivite, intramiyoselüler lipidlerin olumsuz etkisini önleyerek ve kılcal yoğunlukta bir artışla sonuçlanan lipolizi hızlandırarak kasın oksidatif kapasitesini iyileştirebilir.
Yaşlanma, yetersiz oksijen ekstraksiyonu (kullanılan oksijenin sunulan oksijene oranı) ve buna eşlik eden metabolik olarak aktif kas kütlesinde azalma nedeniyle kardiyopulmoner durumun azalmasına yol açar.
Direnç egzersizi, kas ve kas protein sentezinde glikoz metabolizmasını iyileştiren hızlı kasılan kas liflerinin (IIA ve IIX) sayısını ve boyutunu artırır. Kas protein sentezi, besinle uyarılan vazodilatasyon ve yerel kas miyofibrillerine besin taşınmasıyla da iyileştirilir. 65 yaş üstü erkek ve kadınlardan oluşan bir kohortta 14 hafta boyunca kuvvet antrenmanından (leg press ve uzatma) sonra kas fasikül uzunluğu ve kas-tendon sertliğinin arttığı bildirildi. Sekiz genç yetişkin (18-29 yaş arası) ve yedi yaşlı yetişkin (67-81 yaş arası) üzerinde yapılan bir çalışmada, değişen derecelerde maksimum istemli kasılmada izometrik diz ekstansiyonu ve ardından 6 haftalık bir direnç programı, izometrik dizde ekstansör maksimum kuvvet ve motor ünite oranlarındaki artışlar sonuçlanmış. Direnç antrenmanlarının ayrıca resistin, leptin ve IL-6 gibi sitokin düzeylerini azalttığı da gösterilmiştir.
Leptin ve adiponektin, sırasıyla kas içi lipidlerin birikmesini uyarır ve inhibe eder ancak, fiziksel aktivitedeki kesin rollerini tanımlamak zor olmaya devam ediyor. Örneğin, sistemik dolaşımdaki leptin konsantrasyonu, direnç egzersizi sonrasında ve ayrıca bir fiziksel antrenman müdahalesinin ardından aşırı kilolu veya obezitesi olan kişilerde baskılanır. Direnç antrenmanı, leptin düzeylerini düşürmede tek başına aerobik antrenmana göre daha etkili görünüyor, bununla birlikte çelişkili kanıtlar var.
Çıkarım
Sarkopenik obeziteyi tersine çevirmede fiziksel aktivitenin rolünü daha iyi anlamış olsak da ömür boyu hareketsiz kalmanın sarkopenik obezite gelişimi üzerindeki etkisi hala belirsizdir.
