Özet
Naim Süleymanoğlu hakkında Kanada’da yayınlanan bu tezin temel düşüncesi, bir sporcunun yaşamının ve başarılarının, spor aracılığıyla, özellikle Olimpiyat Oyunları platformunu kullanarak kendi etnik topluluğunu nasıl etkilediğini ve ilham verdiğini göstermektir. Buna ek olarak, bu çalışma aynı zamanda komünist Bulgar hükümetinin 1980’lerde kendi etnik-Türk vatandaşlarını nasıl kapsamlı ve sistematik olarak asimileştirdiğini’de (Bulgarlaştırma Projesi) analiz etmektedir. Bu ikinci ek amacın incelenmesinin nedeni Süleymanoğlu’nun hayatının iltica sonrası daha kapsamlı olarak anlaşılmasına yardımcı olmaktadır.
Diğer bir deyiş ile bu çalışmanın amacı, Naim Süleymanoğlu’nun doğumundan itibaren (1967) arka planı çevreleyen sosyo-kültürel ve sosyo-politik koşulları incelemektir ki bu koşullar Süleymanoğlu’nun neden 1986 da Türkiye’ye iltica ettiğini ve ilticadan sonraki zaman dilimlerini anlamak için önemlidir.
Bu nedenle, kronolojik çizgiler boyunca anlatı/analiz karakterinde sunulan, ampirik kaynaklardan derlenen ortak bir durumsal biyografi/etki yaklaşımı kullanılmıştır. Bu nedenle, bu çalışma niteldir ve çeşitli birincil ve ikincil kaynaklara dayanmaktadır. Bu kaynaklar temel olarak arşiv kaynakları, gazete kupürleri, video materyalleri ve ek ilgili metinler dahil olmak üzere ampirik kaynaklardan derlenmiştir.
Bu yaklaşımı kullanmak Süleymanoğlu’nun hayatındaki olaylar dizisini ve bunların Bulgaristan’da yaşayan etnik-Türk topluluğu üzerindeki etkisini incelememesine katkı sağlamıştır [1]. Süleymanoğlu’nun hayatının yukarıda belirtilen amaçlar doğrultusunda incelenmesi akademik olarak ele alınmamıştır ki bu çalışma bu boşluğu doldurmayı hedeflemiştir.
Gençlik Yılları
Todor Zivkov liderliğinde ki komünist Bulgar devleti kendi ülkelerinde yaşayan ve azınlık durumunda olan etnik-Türkler’e karşı uyguladığı baskı yüzünden binlerce etnik-Türk zor şartlarda hayatlarını devam etmek zorunda kalmıştır. Sonuç olarak, bir etnik-Türk ailesinin çocuğu olan Naim Süleymanoğlu bu durumdan doğal olarak etkilenmiş ve 1985 yılında adını “Naum Shalamanov” olarak değiştirilmiştir. Bu durum karşısında Naim Süleymanoğlu Türkiye’ye iltica etme kararını vermiş ve fırsat kollamaya başlamıştır.
1986 yılında Avustralya’nın Melbourne şehrinde düzenlenen Dünya Halter Şampiyonası’nda altın madalya kazandıktan sonra Bulgaristan halter takımı başarılarını kutlamak için “Leonda” isminde bir yerel restoranda gitti. Kısa bir sure sonra, Süleymanoğlu restoranın arka kapısını kullanarak oradan kaçmış ve iltica için ilk adımı atmış oldu. Dönemin Türkiye Başbakanı Turgut Özal’ın desteği ile 1986 yılının son günlerinde Süleymanoğlu Türkiye’ye getirilmiş ve kısa bir süre sonra Türk vatandaşlığına geçmiştir. Bu süreci uzun ve çetin pazarlıklar dönemi aldı. Sonunda, Türk politikacılar yaklaşık 1 milyon Amerikan doları ödeyerek Süleymanoğlu’nun halter lisansını Bulgaristan’dan aldı. Böylece, Süleymanoğlu Türkiye adına 1988 Seul Olimpiyat Oyunlarında yarışmak için biletini garantileştirdi [2].
Olimpiyat Başarıları
Naim Süleymanoğlu sırasıyla 1988 Seul, 1992 Barselona ve 1996 Atlanta Olimpiyatların’da altın madalya kazanarak halter de ilk defa peş peşe üç kere altın madalya kazanan halterci olmuştur. Olimpiyat Oyunlarınında’ki başarıların yanı sıra, Süleymanoğlu birçok defa Dünya ve Avrupa Şampiyonların da altın madalya kazanarak Türkiye’yi halter dalında bir dünya markası haline gelmesinde en kritik yapıtaşı olmuştur.
Öte yandan belirtilen sportif başarıların yanı sıra Süleymanoğlu Bulgaristan’da yaşayan etnik-Türkler’e karşı uygulanan asimilasyon politikasına karşı bulunduğu her platform’da (Olimpiyat Oyunları da dahil), komünist Bulgar hükümetinin etnik-Türkler’i nasıl asimile ettirdiğini dünyaya duyurmaya çalışmıştır. Süleymanoğlu’nun bu çabası onu sosyal bir lider durumuna getirdi. Bundan dolayi, donemin Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Ronald Reagan (1981-1989) Süleymanoğlu’nu Beyaz Saray’a davet edip Bulgaristan’daki asimilasyon ile ilgili toplantı yapmıştır.
Sonuç ve Çıkarımlar
- Naim Süleymanoğlu’nun uluslararası ve ulusal düzeydeki sportif başarıları ve yapmış olduğu etkili konuşmalar ile Bulgaristan’daki etnik-Türkleri komünist Bulgar hükümetinin asimilasyon politikalarına karşı mücadele etmeye teşvik ettiği ve onları olumlu yönde etkilediği için Süleymanoğlu Bulgaristan’da yaşayan etnik-Türkler için bir rol model olmuştur. Kısmen Süleymanoğlu’nun çabası ve etkisi sayesinde etnik Türkler ana dillerini ve kültürel değerlerini geri kazanmaya çalıştılar.
- Genel olarak 350.000 Bulgar pasaportu taşıyan etnik-Türkler 1989 yazında Türkiye’ye toplu olarak göç etmiştir. Bu büyük göç dalgası İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Balkanlar’da görülen en büyük insan göçü olarak kayda geçmiştir. Halter şampiyonu Süleymanoğlu bu göçü etkileyen isimlerden biridir.
- Süleymanoğlu’nun Olimpiyat başarıları, örnek sporcu kişiliği ve ilhamıyla birçok etnik-Türk sporcu Süleymanoğlu’nun izinden giderek Türkiye’ye göç/iltica etmeye başlamıştır. Bu gelişme Türkiye’nin Olimpiyat manzarasında olumlu yönde nihai bir değişikliğe yol açmıştır. Aynı zamanda bu gelişme Türkiye deki halterin altyapısını oluşturmakla kalmamış, Türkiye’de halterin popülaritesini de artırmıştır. Başka bir deyişle Süleymanoğlu’nun çabalarıyla Türkiye, Olimpiyat Oyunlarında halterde ilk altın madalyasını kazanmış ve Türkiye’yi spor dünyasında yarışmak ve temsil etmek isteyen etnik-Türk sporcular için de bir idol haline gelmiştir.
- Süleymanoğlu’nun sportif başarıları ve ikonik varlığının bir sonucu olarak, halter sporu Türkiye de gelişmeye ve rafine edilmeye devam edilmiştir ki bu da Türkiye’nin halterde ki varlığını bugün kabul edildiği gibi dünya çapında bir marka haline getirmiştir.
Bu çıkarımlar gösteriyor ki Naim Süleymanoğlu’nun Soğuk Savaş sonrası dünya da gelişen ve yükselen Türk ulusal kimliğine katkısı ve bütünsel olarak sosyokültürel/biyografik incelemeye değer bir hayatının olduğunu göstermiştir.
[1] Daha fazla bilgi için lütfen önerilen kaynağı inceleyiniz: Dominik Huber, Simon Milne, and Kenneth F. Hyde, “Biographical Research Methods and Their Use in the Study of Senior Tourism,” The international journal of tourism research, 19, no. 1 (2017).
[2] Naim Süleymanoğlu için Bulgaristan’a ödenen rakam resmi olarak ne Bulgar ne de Türk hükümeti tarafından yayınlanmamıştır. Rakamlar dönemin ulusal ve uluslararası medya, gazete ve spor dergilerinden alınarak aktarılmıştır.
