John McManus Oxford Üniversitesi mezunu olup spor, göç ve çok kültürlülük odaklı çalışan sosyal antropolog ve yazardır. Hayatının önemli bir kısmında Ankara’da bulunmuş ve çalışmalarına burada bulunan “British Institute”de devam etmiştir. McManus ayni zamanda iyi derecede Türkçe bilmektedir.
2018 yılında yayınladığı Cehenneme Hoşgeldiniz mi? (Welcome to Hell? In search of the real Turkish football) adlı kitabıyla Türk futbol tarihi hakkında önemli çıkarımlar ve akademik açıklamalarda bulunmuştur. General olarak antropolojik gözlemlere ve belgelere dayalı bu eser, geniş bir kaynakça sunmaktadır. Öyle ki bu da kitabın bilimsel belgelere dayandığını göstermektedir.
McManus Türkiye’deki futbolu analiz ederken aynı zamanda sosyal ve coğrafik normları dikkate alarak ve bizzat kendisi bu normları fiziksel olarak gözlemleyerek yaptığı çalışmanın güvenilirliği ve geçerliliğini artırmıştır. Kitap on-altı alt başlık halinde sunulup bol miktarda dikkat çeken detay vermektedır.[1]
McManus’un Cehenneme Hoşgeldiniz mi? eseri futbolun Türkiye’de nasıl başladığını, geliştiğini ve günümüze nasıl geldiğinden bahsetmektedir. Bu bağlamda futbolun içinde bulunan kritik dönemleri ve olayları sunmaktadır. Örneğin, futbolun büyük şehirlerde nasıl oynandığını (İstanbul, Ankara ve İzmir) ve aynı zamanda sosyal ve politik dinamiklerin zaman içerisinde futbolu nasıl etkilediğinden bahsetmektedir. Bu bağlamda Yunan asıllı Türk futbolunun efsane isimlerinden Lefter Küçükandonyadis’i örnek vererek Türkiyenin Yunanistan ile arasındaki ikili ilişkilerinin milliyetçilik duygularını ön plana çıkararak toplumların birbiri üzerindeki bakış açılarını aktarmıştır.
Yakın tarih olarak, McManus’un bizlere Türklerin Avrupa’da ki önemli futbol karakterlerinden Fatih Terim ve Arda Turan’ın başarılarından bahsederken, bu başarıların Avrupa başta olmak üzere özellikle İngiltere’deki yansımalarını sunmaktadır. Öte yandan, Türkiye’nin en büyük futbol skandalı olan “Şike Sürecini” açıklamaya çalışmıştır. McManus Türkiye’de –iç milliyetçilik duygusunun yoğun olduğunu gözlemleyip bunun da Türk futbolundaki fanatikliği artırdığını tespit etmiştir. Bu bağlamda Türkiye’de futbol taraftarlarının tuttuğu takımları sahiplenme duygusunun yoğun olması nedeniyle zaman zaman futbolda şiddetin kaçınılmaz olduğunu da örneklerle göstermiştir. Öyledir ki dönem dönem kitapta Turk futbolunun İngiliz taraftarlarınca nasıl göründüğünü ve aynı zamanda İngiliz ve Türk taraftarlar arasındaki takımlarına bağlılık duygusunun benzerliklerini gayet başarılı bir şekilde anlatmıştır.
McManus aynı zamanda Türkiye’ye gelen yabancı futbolcuların havaalanlarında alkışlar ve tezahüratlarla karşılanmaları örnek göstererek Türkiye’de taraftarların misafirperverlik özelliğini de ön plana çıkarmaktadır. Bu da doğal olarak yabancı futbolcuların Türkiye’ye bakış açılarını olumlu şekilde etkilemektedir.
Genel olarak McManus’un Cehenneme Hoşgeldiniz mi? eseri Türk futbol tarihi için önemli bir eser olup okunmasını tavsiye ederim. Umuyorum en kısa zamanda yetkililer tarafindan Türkçe çevirisi yapılıp, okur severlere sunulur.
Yazarın kitap hakkındaki sunumunu bu videodan izleyebilirsiniz. Kitabın ismine esin kaynağı olan 1993 yılındaki Galatasaray – Manchester United maçı ile ilgili belgesel videoyu buradan izleyebilirsiniz.
[1] Kitapta bulunan alt başlıklar şu şekilde sıralanmıştır: 1. Cehenneme Hoşgeldiniz, 2. İstanbul, 3. Reis, 4. İzmir, 5. Ankara, 6. Arda, 7. Ordinaryus, 8. Yabancı, 9. Imparator, 10. Kadın Savaşçılar, 11. Manchester, 12. Trabzon, 13. Gezi, 14. Gaziantep, 15. Diyarbakır, ve 16. Cehennem.
